باغی (اصطلاحات نظامی)باغی، در اصطلاح فقه نظامی به کسی گفته می‌شود که از اطاعت امام عادل چه امام معصوم باشد و چه نایب امام سرپیچی نماید و بر ضد او خروج کند. طبق آیات و روایات، جنگیدن با اهل بغی واجب است. ۱ - معنای لغویبغی مصدر باغی، جمع باغی، بغاة می‌باشد، در لغت به معنی طلب کردن، خواستن، فساد، تعدی، ظلم و خارج شدن از حد و حق آمده است. باغی به کسی می‌گویند که چیزی را طلب کند یا از حد خود تجاوز نماید و ظلم و فساد کند. [۱]
ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، ج۱۴، ص۷۵.
۲ - معنای اصطلاحیدر اصطلاح باغی به کسی گفته می‌شود که از اطاعت امام عادل و بر حق سرپیچی نماید و بر ضد او خروج کند. سرپیچی از اطاعت حاکم عادل شرط بغی است و فرقی ندارد که حاکم عادل، امام معصوم باشد یا نایب امام باشد از قبیل مجتهد جامع الشرایط (ولایت فقیه) شرط مهم عدالت رهبر است. ۳ - دیدگاه صاحب جواهرصاحب جواهر نیز درباره باغی می‌گوید: «باغی کسی است که علیه حکومت عادل قیام کند. صاحب حکومت خواه امام باشد یا غیر امام.» ۴ - دیدگاه علامه حلیعلامه حلّی می‌نویسد: «جنگیدن با اهل بغی در زمان غیبت از طرف نایب عام امام هم واجب است.» ۴.۱ - اهل بغیاهل بغی دو دسته هستند:
۵ - احکام بغاتجنگ با هر دو دسته واجب است، لیکن هر کدام احکام مخصوص به خود دارند. دسته اوّل (ذوالفئه) مجروحان و اسیرانشان کشته شده و فراریانشان تعقیب می‌شوند، امّا دسته دوّم (غیر از ذوالفئه) مجروحان و اسیرانشان کشته نمی‌شوند و فراریانشان تعقیب نمی‌گردند. ۵.۱ - دیدگاه قرآنقرآن کریم می‌فرماید: «وَانْ طائِفَتانِ مِنَ‌الْمُؤْمِنینَ اقْتَتَلُوا فَاصْلِحُوا بَیْنَهُما، فَانْ بَغَتْ احْداهُما عَلَی‌الْاخْری فَقاتِلُوا الَّتی تَبْغی حَتَّی تَفی‌ءَ الی امْرِاللَّهِ؛ اگر دو طایفه از اهل ایمان با هم به جنگ برخیزند، شما مؤمنان بین این دو گروه، صلح و آشتی برقرار کنید، و اگر یکی از آن دو طایفه به دیگری ظلم کرد، شما با طایفه ظالم و باغی بجنگید تا به فرمان خدا در آیند و ظلم را ترک کنند.» ۵.۲ - دیدگاه کلینیکلینی (رحمة‌الله‌علیه) از عبدالله بن شریک و از پدرش چنین روایت کرده است: در جنگ صفین حضرت علی (علیه‌السّلام) کسانی را که مقاومت می‌کردند و همچنین مجروحان را می‌کشت و فراریان را تعقیب می‌کرد؛ امّا آن حضرت در جنگ جمل زمانی که دشمن شکست خورد فرمود: فراریان را تعقیب نکنید و مجروحان را نکشید و هر کسی به خانه برود و درب را بندد در امان است؛ و این دو سیره متفاوت است؛ زیرا در جنگ جمل فرماندهانشان کشته شده بودند؛ اما در صفّین معاویه زنده بود. ۵.۳ - روایتی از امام صادقامام صادق (علیه‌السّلام) پیرامون این آیه در باره اهل بصره فرمود: «وَ هُمُ الَّذینَ بَغَوْا عَلی امیرَ الْمُؤْمِنینَ (علیه‌السّلام) فَکانَ الْواجِبُ عَلَیْهِ قَتْلِهِمْ حَتَّی یَغیؤُا الی امْرِ اللَّهِ؛ اهل بصره و اصحاب جمل کسانی بودند که به طوری ظالمانه با حضرت علی (علیه‌السّلام) جنگ کردند و بر علی (علیه‌السّلام) واجب بود که با آنها بجنگند تا تسلیم حق و امر الهی شوند. ۶ - نکتهتوضیح: اهل بصره به رهبری عایشه از حکومت عدل امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) سر برتافتند و بر ضد آن خروج کرده و جنگ جمل را به راه انداختند. امام نیز با آنان جنگید و با شکستی که نصیبشان ساخت، آنها را به تسیلم در برابر حق واداشت. ۷ - پانویس
۸ - منبع• جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۲۸. |